Gewicht-aangedreven draaispit
Een gewicht-aangedreven draaispit is een mechanisme dat met behulp van een gewicht het spit of meerdere spitten rustig laat ronddraaien. Het voedsel wordt hierdoor aan alle kanten bruin en gaar. Deze draaispitten werden vanaf de late middeleeuwen gebruikt. Ze werden doorgaans gebruikt bij grotere vuren voor het braden van grotere of meerdere stukken vlees zoals varken, wild en kip. Lees ook: Alles wat je moet weten over antieke draaispitten
Let op het vakmanschap
De meeste gewicht-aangedreven draaispitten die we nu nog kunnen vinden zijn komen uit de 18e eeuw. Elk exemplaar is volstrekt uniek door een smid op maat gemaakt voor de keuken waarvoor ze bedoeld waren. Dat waren vaak keukens van grote huizen en kastelen. Het zijn doorgaans echte meesterstukken, met veel vakmanschap gemaakt. De draaispitten verschillen in grootte, in mate van ingewikkeldheid, in vorm en in decoratie. Er zijn er nog maar weinig bewaard gebleven.
Hoe werken de gewicht aangedreven draaispitten?
De mechanismes die wij verkopen zijn onderdeel van een grotere installatie. Dit mechanisme, een soort kastje met daarin onder meer tandwielen en katrollen, wordt meestal naast de haard aan de muur bevestigd. Het gewicht, waaraan een touw of ketting is bevestigd, wordt ook opgehangen aan de muur. Tandwielen en katrollen drijven de as van het spit, of de assen van meerdere spitten, voor het vuur aan. Ook de regulateur -een soort propeller- bovenop het mechanisme wordt aangedreven door tandwielen. De regulateur zorgt voor een regelmatige draaiing van het spit. Het spit -of de spitten- werd(en) bevestigd aan een speciaal hiervoor door de smid gemaakte smeedijzeren installatie voor het vuur. Het is ook mogelijk om het spit op de spithaken van haardbokken te laten ronddraaien. Al met al waren het vaak kostbare installaties, voorbehouden aan de rijkere laag van de bevolking. In een aantal kastelen in Frankrijk, Engeland en Nederland kan je deze installaties nog bewonderen in de kasteelkeuken.
Niet complete sets zijn wel functionerend te maken
Complete, originele installaties met spitten, standaarden en bevestigingsmaterialen zijn niet meer te koop. Maar het is wel mogelijk om zelf een installatie op te bouwen, eventueel met behulp van een smid. Wij verkopen een aantal losse antieke onderdelen, zoals gewichten (voor zo ver ze al geen onderdeel van de set uitmaken) en haardbokken met spithaken. Een smid kan de aanvullende onderdelen maken, zoals een spit met katrol, of een hendel als die ontbreekt. Een aantal van onze klanten hebben op deze manier een werkend gewicht-gedreven draaispit-installatie verkregen. Voor degenen die zich in dit onderwerp willen verdiepen verkopen wij het boek “Le Tournebroche Méchanique”
Herkomst van de gewicht-gedreven draaispitten
Vrijwel alle gewicht-aangedreven draaispitten die wij verkopen komen uit Frankrijk. Daar werd nog lang doorgekookt in de open haard en zijn ze daardoor beter bewaard gebleven. Ze zijn gemaakt van smeedijzer, soms in combinatie met messing onderdelen en decoraties.
Let op de grootte van het vuur voor het koken met een gewicht-aangedreven draaispit
De gewicht-aangedreven draaispitinstallatie staat voor het vuur in, of voor, de haard. Het vuur daarachter moet goed gereguleerd worden, want je wil dat het voedsel niet verbrand, maar wel mooi gebraden wordt. Daarvoor zijn haardaccessoires nodig (haardtang, haardpook, blaaspijp etc) die lang genoeg zijn om veilig bij het vuur te komen.
Let op de grootte van het mechanisme
Mocht je een volledige installatie willen, dan is er in en rond de haard voldoende ruimte nodig voor de diverse onderdelen. Dan is het goed uitmeten wat past en wat aangeschaft moet worden. De meeste mensen zullen echter een ‘kastje’ kopen omdat het een decoratief en prachtig gemaakt mechanisme is. Zij zullen er in de praktijk niet mee koken in de haard. Let in dat geval goed op waar het ‘kastje’ opgehangen kan worden en wat de maximale grootte is. In principe past bij een grote haard een groot mechanisme en bij een kleine haard een kleine. De gewicht-aangedreven draaispitten zijn te selecteren op lengte, breedte en diepte.
Let op de decoratieve functie van de gewicht-aangedreven draaispitten
De draaispitten zijn vaak decoratief en daarmee een echte aanwinst voor de haard of voor de ruimte. Er is een grote variatie in de mate van decoratie. Aan de ene kant zijn er de eenvoudige, robuuste exemplaren. Aan de andere kant zijn er gecompliceerde, rijk gedecoreerde versies. Zo kan je bekijken welke stijl draaispit goed past bij de ruimte, de haard en de andere haardaccessoires. De gewicht -aangedreven draaispitten kunnen ook een mooie toevoeging zijn in een haard waarin niet meer gestookt wordt. Lees ook Hoe decoreer ik mijn ongebruikte haard als een echte haard?