Een haardplaat is een gietijzeren -vaak mooi gedecoreerde- plaat die tegen de achterkant van de haard gezet wordt. De haardplaat beschermt de achtermuur tegen de hitte van het vuur en straalt aan de andere kant warmte van het vuur de ruimte in. Daarnaast heeft de haardplaat een decoratieve functie.
Hoe komt een scheur in een haardplaat?
Haardplaten zijn gemaakt van gietijzer. Het grote voordeel van gietijzer is dat het de warmte gelijkmatig geleidt en warmte uitstraalt. Een nadeel van gietijzer is dat het kan scheuren of breken. Dat kan gebeuren door de volgende oorzaken:
- De haardplaat valt. Daarom is het belangrijk om de haardplaat goed vast te maken aan de achterwand van de haard. Zie ook artikel hierover: Hoe bevestig ik een haardplaat in de open haard?
- De haardplaat krijgt een zogenaamde thermoshock. Dat wil zeggen dat er een te grote overgang van koud naar warm is en de haardplaat de warmte niet goed kan geleiden. Verwarm daarom de haardplaat geleidelijk met een heel rustig vuur aan het begin van het stookseizoen. Een thermoshock is ook mogelijk door een te grote overgang van warm naar koud waardoor de haardplaat de koude niet goed kan geleiden. Maak daarom nooit een haardvuur uit met water, zand of iets dergelijks. Laat het vuur langzaam uitdoven.
- De haardplaat raakt oververhit doordat er te grote vuren gedurende te lange tijd worden gestookt. Het is altijd van belang om rustige vuren te stoken. Ook, bijvoorbeeld, uit duurzaamheidsoverweging is dit van belang.
- De haardplaat raakt oververhit doordat er met te hard hout wordt gestookt. Gebruik daarom geen tropisch hardhout om te stoken maar middelmatig hard hout zoals eiken en vruchtbomenhout. Ook door het gebruik van kolen en briketten raakt een vuur te warm voor de haardplaat.
Een streep op een haardplaat is meestal geen scheur
Haardplaten worden gemaakt door gloeiendhete vloeibare ijzer te gieten in een houten mal. Als deze mal bestond uit planken, dan zijn de afscheidingen tussen de planken soms terug te zien als een streep op de gietijzeren haardplaat. Die streep kan er uitzien als een scheur maar is het niet. Ook sommige meer recente haardplaten kunnen gegoten zijn met veel oudere mallen. Deze platen kunnen dus ook strepen hebben. Wij kijken hier altijd zorgvuldig naar en geven bij de conditie van de haarplaat aan of er daadwerkelijk een scheur in zit.
Hoe erg is een scheur?
Er zijn kleine scheuren en grote scheuren mogelijk. Kleine scheuren zijn vaak fijnere scheuren die niet al te lang zijn. Deze scheuren zijn in principe geen enkel probleem voor een haardplaat. Ze scheuren doorgaans niet (veel) verder als er gestookt wordt. De meeste oudere haardplaten hebben wel een oude scheur waar vervolgens lang mee verder gestookt is zonder dat het voor deze haardplaten problemen op leverde.
Grotere en diepere scheuren kunnen wel vaker problemen veroorzaken. De plek van de scheur speelt daarbij een rol. Als de scheur dwars over de haardplaat loopt, dan kan de haardplaat de warmte van het vuur niet goed geleiden over de hele plaat. Door de warmteverschillen kan de scheur groter worden.
Een grote scheur kan de haardplaat instabiel maken waardoor de haarplaat kan breken. In de haard kan dat gevaarlijke situaties opleveren. Maak een haardplaat met een grote scheur dan ook goed vast aan de achtermuur. Zodanig dat alle kanten van de haarplaat ondersteund zijn.
Als de beide kanten van een gietijzeren plaat een ongelijke warmte hebben dan kan de haardplaat gaan ‘werken’. Dat werken kan je soms letterlijk horen als de haarplaat gaat ‘zingen’ of ‘tikken’.
Elke haardplaat op onze site krijgt een beoordeling over de conditie in de vorm van een, twee of drie sterren. Drie sterren betekent dat de haardplaat in een goede conditie is en geen scheuren heeft. Bij twee sterren heeft de haardplaat een kleine scheur (of andere kleinere beschadiging), maar is de haardplaat geschikt om mee te stoken. Bij een ster heeft de haardplaat een grote scheur (of andere grotere beschadiging) en is het niet geschikt om mee te stoken.
Indien u bij voorkeur grote vuren (met flinke boomstammen en hele dagen achtereen) stookt, kunt u beter voor een zeer dikke plaat kiezen met weinig tot geen bestaande scheuren. Anderzijds, kan elke haardplaat oververhit raken en scheuren indien grote vuren voor dagen achtereen doorgaan.
Kan ik blijven stoken met een scheur?
In principe kan altijd gestookt worden met een scheur hoe groot de scheur ook is. Een grote scheur heeft meer risico van verder scheuren en afbreken dan een kleine scheur.
Voorkomen is altijd beter
Elke haardplaat, nieuw en oud, kan in principe scheuren. Tref daarom de volgende maatregelen om dit te voorkomen:
- Zet de kachelplaat goed vast tegen de achtermuur zodat hij niet kan omvallen. Dat kan bijvoorbeeld met speciaal hiervoor bedoelde montagebeugels.
- Stook een heel rustig vuur aan het begin van het stookseizoen en maak het vuur niet snel uit met water, zand of iets dergelijks.
- Stook altijd rustige vuren.
- Gebruik niet te hard hout, zoals tropisch hardhout. Gebruik ook geen kolen of briketten.
Wat kan ik doen met een haardplaat waarmee je niet meer kan stoken?
Haardplaten met scheuren zijn vaak ouder dan haardplaten zonder scheuren en kunnen bijzonder mooi zijn. Daarbij is een haardplaat met een (grote) scheur nu eenmaal goedkoper dan een plaat zonder scheur. Een haardplaat met een grote scheur is heel geschikt voor de volgende doelen:
- In een gashaard om de haard het uiterlijk van een echte -hout gestookte- haard te geven.
- Achter de houtkachel als een hittebestendige plaat voor bescherming van de achterwand tegen de warmte van de kachel.
- Als spatscherm boven het fornuis, wat gelijk karakter aan de keuken geeft
- Om een ongebruikte haard te decoreren.
Bezoek onze webshop
Bekijk hier onze huidige online collectie van 500+ antieke en vintage haardplaten.
Meer weten
Alles wat je moet weten om een haardplaat te kiezen
Welke maat haardplaat past in mijn openhaard?
Tips voor het het gebruik van een haardplaat
De geschiedenis van de haardplaat in vogelvlucht
Hoe zorg ik dat mijn haard warm stookt?
