Wat is een haardplaat?
Een haardplaat is een, vaak fraai gedecoreerde, gietijzeren plaat die je tegen de achterwand van de haard of tegen de muur achter de houtkachel plaatst. Haardplaten worden ook als spatscherm in de keuken gebruikt en soms tegen de zijkanten van de haard geplaatst. Ook wordt ervoor gekozen om de haardplaat als kunstwerk aan de muur te bevestigen.
Vier redenen om een haardplaat te kiezen
De haardplaat heeft vier verschillende functies en daarmee vier redenen om voor een haardplaat te kiezen:
- Bescherming van de achterwand van de haard, of van de muur bij een houtkachel, tegen de warmte van het vuur. Zelfs al bestaat de achterwand uit vuurvaste stenen, dan nog kan de wand afbrokkelen door de hitte van het vuur. Een haardplaat neemt de warmte op en beschermt daardoor de muur.
- Verhogen van de stralingswarmte van het vuur. Het gietijzer van de haardplaat geleidt de warmte van het vuur en straalt dit uit. Hoe dikker de haardplaat hoe meer stralingswarmte en hoe langer de warmte wordt vastgehouden. Hierdoor wordt de ruimte beter verwarmd en is dit een duurzame keuze.
- Het verfraaien van de haard. Haardplaten zijn vaak echte blikvangers en kunnen daardoor de uitstraling van de haard verbeteren en versterken. Daarnaast kan met onder meer een haardplaat en een haardrooster een gashaard in een niet van echte haard te onderscheiden haard omgetoverd worden. Dit geldt ook voor een niet gebruikte haard.
- Het verfraaien van de keuken of een andere ruimte. Haardplaten kunnen ook een kamer of muur verfraaien. Haardplaten worden met name veel als spatscherm boven het fornuis geplaatst. De keuken krijgt daardoor instant sfeer en een blikvanger als ‘conversation piece’.
1 | Haardplaat kiezen als bescherming achterwand
Groot genoeg om de achterwand te beschermen
Kies een haardplaat die dat gedeelte van de muur beschermt dat warm wordt door het vuur. Bij een hout gestookte haard is dit minimaal de breedte van het vuur. Bij een houtkachel is dit in ieder geval de breedte van de achterkant van de kachel. Mocht de achterwand al beschadigd zijn dan is het zowel functioneel als mooi dat de haardplaat in ieder geval de beschadiging bedekt.
Lees ook: Hoe bescherm ik de wand achter mijn houtkachel?
Welke kwaliteiten haardplaten beschermen de achterwand voldoende?
Wij geven al onze producten een kwaliteitsbeoordeling door hen een conditie *, ** of *** te geven.
De omschrijving van de kwaliteitsbeoordeling van onze producten vindt je door op het vraagtekentje achter 'Conditie' te klikken
In een houtgestookte haard zal de achterwand en daarmee de haardplaat erg heet worden. Een haardplaat met veel scheuren of een grote scheur (één ster) kan dan uit elkaar vallen. Een haardplaat met een scheur geleidt namelijk minder. Hoe groter de scheur hoe minder geleiding en hoe meer kans op verder scheuren. Gebruik daarom bij normale, gematigde vuren geen plaat met veel scheuren of een grote scheur (één ster), maar een haardplaat met een kleine scheur of geen scheuren (twee of drie sterren). Voor het stoken van grote, langdurige en daardoor zeer hete vuren adviseren wij om een haardplaat zonder scheur te nemen (drie sterren).
Achter een kachel zal een haardplaat minder heet worden dan in de open haard. Alle kwaliteit haardplaten (één, twee of drie sterren in de beschrijving van onze haardplaten) zijn daarvoor geschikt. Traditioneel werden vaak juist haardplaten met een grote scheur (d.w.z. met één ster) achter de kachel gezet omdat die toch niet meer in de open haard gebruikt werden.
Lees ook: Wat te doen met een scheur in een haardplaat?
Antieke Nederlandse haardplaat voor een kachel in een oudhollandse haard
Antieke Duitse haardplaten achter een moderne kachel
2 | Haardplaat kiezen voor een betere stralingswarmte
Hoe dikker en zwaarder de haardplaat, hoe meer en langer de warmte uitstraling
Hoe dikker en zwaarder de haardplaat hoe meer stralingswarmte de haardplaat uitstraalt en hoe langer de warmte wordt vastgehouden. Een dikke, zware haardplaat kan de volgende ochtend, nadat 's avonds het vuur uitgegaan is, nog warm zijn en warmte uitstralen. Let wel op dat je niet te ver van het vuur moet zitten om het effect van de stralingswarmte te merken.
Daarnaast moeten de hoogte en breedte goed aansluiten bij de achterkant van de haard. Als alleen de warmte-uitstraling een overweging is, zou de hele breedte en hoogte van de achterwand met een haardplaat gevuld kunnen worden. Het is echter optisch mooier de achterwand niet helemaal op te vullen, daar gaan we hieronder op in. De haardplaat moet niet in de schoorsteenopening zelf komen, dat kan de trek negatief beïnvloeden. Kijk voor meer informatie op: Welke maat haardplaat past in mijn open haard?
Vermijd haardplaten met een grote scheur voor warmte uitstraling
Om de stralingswarmte zo groot mogelijk te maken is het belangrijk dat de haardplaat de warmte van het vuur goed opneemt en geleidt. Daarom is het verstandig om niet voor een haardplaat met een grote scheur te kiezen (één ster op de website). Kies voor een haardplaat zonder scheur (met drie sterren op de website) of met een kleine scheur (met twee sterren op de website). Een grote scheur beperkt de warmtegeleiding van de haardplaat te sterk en heeft meer kans om te breken. Voor het stoken van grote, langdurige en daardoor zeer hete vuren adviseren wij om een plaat zonder scheur te kiezen.
Bij gashaarden zijn alle kwaliteiten haardplaten geschikt voor warmte uitstraling
Ook bij een gashaard kan de warmte-uitstraling versterkt worden door een haardplaat. Omdat een haardplaat bij een gashaard gelijkmatig verwarmd wordt kan hier een plaat met één tot drie sterren gebruikt worden, waarbij de warmtegeleiding van een plaat met één ster wel iets minder zal zijn.
Lees ook: Wat te doen met een scheur in een haardplaat?
Antieke Franse haardplaat in een Franse kasteelhaard
Antieke Franse Phoenix haardplaat in een Louis XV marmeren haard met antieke vuurbokken en modern haardrooster
3 | Haardplaat kiezen als verfraaiing van de open haard
Een haardplaat kan de haard een stuk mooier maken
Een haardplaat kan de haard een stuk mooier maken. Een minder mooie haard kan met een haardplaat een stuk interessanter worden. De schoonheid van een mooie haard kan met een haardplaat versterkt worden.
Haardplaten hebben de architectonische stijlen gevolgd. De oudste haardplaten dateren uit 1500. Zorg ervoor dat de stijl van de haardplaat goed aansluit bij de stijl van de haard. Dat kan in dezelfde stijl zijn, maar dat hoeft niet altijd. Soms staat een eenvoudige Neoklassiek haardplaat juist mooi in een uitbundige Barokke haard. De haardplaat versterkt dan de schoonheid van de haard maar domineert niet. Andersom is ook goed mogelijk, dan domineert de haardplaat in een meer eenvoudige haard. Ook kan een oude haardplaat een mooi geheel vormen met een moderne haard. Dit is uiteraard een kwestie van persoonlijke smaak.
Lees ook: Hoe decoreer ik mijn open haard?
Lees ook: Hoe decoreer ik een gashaard als een echte open haard?
Een haardplaat moet breder zijn dan de haardkorf of haardrooster
Een haardplaat wordt vaak samen met een haardkorf of bokken en een haardrooster in een haard geplaatst. Optisch gezien is het mooi als de haardplaat even breed of breder is dan de haardkorf of het haardrooster. In het geval van een hout gestookte haard is dit ook praktisch gezien van belang omdat de haardplaat dan in ieder geval zo breed als het vuur is. Daarnaast is het ook belangrijk dat de hoogte en de breedte van de haardplaat optisch goed aansluit bij omvang van de achterkant van de haard. Zie voor meer informatie hier over: Welke maat haardplaat past in mijn open haard?
Voor het decoreren van een ongebruikte haard zijn alle kwaliteiten haardplaten geschikt
In een haard die niet meer warm gestookt is (zoals een bio-ethanol of ongebruikte haard) heeft de haardplaat een decoratieve functie. Daardoor is het mogelijk om ook een haardplaat te kiezen met één ster. Dat is een haardplaat die -meestal vanwege een grote scheur- alleen geschikt is voor decoratieve doeleinden. Deze haardplaten zijn nog steeds zeer fraai, maar een stuk goedkoper dan haardplaten zonder of met een kleine scheur.
Lees ook: Hoe decoreer ik mijn ongebruikte haard als een echte haard?
Let ook op de kleur van de haardplaat
Ook de kleur van de haardplaat is optisch gezien van belang. De kleur van de haardplaat is bruin of zwart. Bruine haardplaten zijn schoongemaakt en hebben een natuurlijk patina. Door het vuur worden ze weer zwart over ongeveer de breedte van het vuur. Zwarte haardplaten zijn behandeld met kachelpoets. Het is altijd mogelijk om een bruine haardplaat zwart te (laten) maken (zonder meerkosten).
Een moderne Spaanse haard met een 17e eeuwse Franse haardplaat en 19e eeuwse vuurbokken
Een stoere Poolse open haard met stoere, antieke Franse haardplaat en vuurbokken
Een ongebruikte, koloniale haard in de omgeving van New York met een stoere Franse haardplaat
4 | Haardplaat kiezen als spatscherm boven het fornuis
De grootte van een haardplaat als spatscherm is vooral een kwestie van persoonlijke smaak
Bij de keuze van de grootte van de haardplaat speelt de grootte van het fornuis een rol. Het is mooi als dit in balans is. Dit is uiteraard een kwestie van persoonlijke smaak. Evenals de keuze voor de decoratie op de haardplaat en de mate waarin dit al dan niet imposant is. Hoe imposanter de haardplaat hoe meer het een blikvanger in de keuken is. In onze blog vind je veel voorbeelden van haardplaten die bevestigd zijn als spatscherm.
Voor een haardplaat als spatscherm zijn alle kwaliteiten haardplaten geschikt
Of een haardplaat bevestigd kan worden, en hoe, hangt af van het soort muur waaraan het opgehangen wordt. In deze blog leggen we dat uit: Hoe monteer ik een haardplaat als spatscherm boven mijn fornuis?. Het is belangrijk om daarbij altijd het oordeel van de aannemer te volgen.
Een haardplaat die als spatscherm wordt bevestigd boven het fornuis heeft uitsluitend een decoratieve functie. Het is daarom dus mogelijk een haardplaat te kiezen die alleen geschikt is voor decoratieve doeleinden (met een ster). Meestal is dit vanwege een scheur in de haardplaat.
Decoreren met haardplaten van andere ruimtes
Ook in andere ruimtes kan een haardplaat als versiering aan de muur worden bevestigd. Denkbare voorbeelden zijn ontvangstruimtes, trappenhuizen, gangen, wanden in kamers etc.
Grote antieke Franse haardplaat boven een fornuis in een monumentale keuken
Antieke Venus haardplaat in een moderne Canadese keuken
Grote antieke Franse haardplaat in een ontvangsthal van een hotel in Venetië
Hoe de kwaliteit van een haardplaat beoordelen?
Zoals hierboven al aangegeven, geven we al onze producten een kwaliteitsbeoordeling door hen een conditie *, ** of *** te geven. Uiteraard kunnen wij geen 100% garantie geven voor bovenstaande classificaties. Maar als een plaat uit 1700 reeds eeuwen met een scheurtje heeft overleefd is de kans niet groot dat dit op korte termijn wel gaat gebeuren.
Maakt u zich verder geen zorgen over roest. Alhoewel gietijzer op zich niet erg roest, is enige roest op de voorkant of achterkant van een haardplaat normaal en heeft geen enkele invloed op de kwaliteit van de haardplaat.
Vaak lopen er horizontale of verticale strepen over oude haardplaten. Dit zijn geen scheuren, maar de afdrukken van de planken waar vroeger de mal mee gemaakt werd (zie onderstaande foto). Deze mal werd onder druk in het zand gezet, waarna het gietijzer in de afdruk werd gegoten. Deze strepen zijn dus vaak één van de tekens dat de plaat nog op de tradionele wijze in het zand is gegoten (d.w.z. het is een origineel, geen reproductie).
Waarom zijn sommige haardplaten bruin en anderen zwart?
Als een oude of antieke haardplaat een mooie bruine patina van roest heeft, hebben we de neiging om die te conserveren; dan blijft de haardplaat bruin. In alle andere gevallen zijn onze haardplaten behandeld met kachelpoets waardoor ze een zwarte / grijsachtige kleur hebben. Mocht u echter een bruine haardplaat liever in het zwart geleverd hebben, dan is dat altijd mogelijk (zonder meerkosten). Andersom is dat niet mogelijk; een zwarte haardplaat kan niet meer meer met een roestkleurige patina geleverd worden. U moet zich daarbij beseffen dat bij gebruik in de haard het centrale deel van een haardplaat toch weer zwart wordt.
Waarom zijn sommige haardplaten zwart en anderen grijs?
De meeste van onze zwarte / grijzige haardplaten zijn behandeld met kachelpoets. De kleurvariaties op de foto's van de website hangen grotendeels af van de lichtinval op de haardplaat. Een haardplaat in fel licht of zonlicht zal er grijs uitzien, terwijl minder sterk licht de haardplaat zwart toont.
Welke voorzorgsmaatregelen bij het stoken?
Belangrijkste tip voor het gebruik van een haardplaat is dat u een haardplaat in koude toestand geleidelijk heet laat worden (doorgaans aan het begin van het stookseizoen, of als u 1 à 2 weken niet gestookt heeft). Dit betekent dat u de haard aan het begin van het seizoen stookt met een beperkt vuur. Als de plaat in koude toestand geconfronteerd wordt met een zeer heet vuur kan hij een zogeheten ‘thermoshock’ krijgen en gaan scheuren. Om dezelfde reden dient u het vuur nooit met water te doven.
Lees ook: Tips voor het het gebruik van een haardplaat
Werken haardplaten echt?
Het uitstralende effect van een haardplaat is direct voelbaar. De warmte van een haard zonder haardplaat valt vaak enorm tegen. Deze warmte van een vuur is vooral stralingswarmte en juist die straling wordt enorm versterkt door de gietijzeren haardplaat. Hoe zwaarder de plaat, hoe sterker dit stralingseffect en hoe langer de haardplaat blijft stralen als het vuur minder wordt. Een dikke haardplaat die een hele dag gestookt is, zal de volgende ochtend vaak nog steeds een zachte, rustige warmte uitstralen.
Als het vuur met dikke houtblokken gestookt is, kun je de volgende ochtend het vuur met de smeulende resten met een blaaspijp of blaasbal en eventueel een stuk krantenpapier weer opstarten.
Radiator-effect: hoe efficiënt is een haardplaat?
Het rendement van een open haard door luchtverwarming is ongeveer 10% en met een haardplaat kan dat verbeteren tot 15%. Dit is minder efficiënt dan een kachel of inzethaard, maar efficiëntie is een ingewikkeld concept voor een open haard. De meeste efficiency metingen richten zich uitsluitend op het verwarmen van lucht. Een open haard is (en was) nooit bedoeld voor luchtverwarming. Een open haard met een haardplaat werkt als een straalkachel. Maakt u zich daarbij ook geen zorgen over het vaak genoemde effect van een koude lucht stroom richting een haard, de haardplaat compenseert deze (meer dan voldoende) met stralingswarmte rond de haard. En heeft dat gedaan sinds de 15e eeuw. De beste manier om het effect van een haard te meten is of je de thermostaat omhoog of omlaag moet draaien. Let er wel op dat het effect van de stralingswarmte minder wordt naarmate je verder van de haard zit.
En vergeet niet -- een openhaard mag dan minder efficiënt zijn dan een kachel of inzethaard, er bestaat geen vervanging voor de warmte en de aangename, gezellige sfeer en stijl die een haard in je huis brengt.
Hoe moet ik een haardplaat onderhouden?
Een vuur produceert altijd roet. U kunt het roet van een haardplaat verwijderen met een staalborstel. Eventueel kan de plaat dan verder opgeknapt worden door hem in de kachelpoets te zetten. Kachelpoets is bij iedere doe-het-zelver te verkrijgen. Realiseer u wel dat dit onderhoud alleen esthetisch is en onnodig voor de instandhouding van de haardplaat.
Installeren van een haardplaat
De haardplaat kan in principe gewoon neergezet worden tegen de achterwand. Om te voorkomen dan de plaat omvalt (NB: gietijzer breekt bij vallen), is het raadzaam één of twee haakjes aan de bovenkant in de muur vast te maken. Wij verkopen hiervoor speciale bevestigingsbeugels (zie onder Onze Montagebeugels).
Soms is het mooier om een plaat iets hoger te plaatsen om hem beter in het zicht te houden. Dit kan gebeuren door de plaat op vuurvaste stenen te plaatsen, of ook met onze speciale bevestigingsbeugels (zie onder Onze montagebeugels).
Meer lezen: Hoe bevestig ik een haardplaat in de open haard?
Laat je adviseren
Bij twijfels over de juiste haardplaat is het altijd mogelijk om contact met ons op te nemen: telefonisch (06-53493998) of via email: ([email protected]). Met de maten van de haard of het fornuis en eventueel een foto erbij kunnen we zeker een goed advies geven.
Al onze haardplaten kunnen online besteld worden en zijn op afspraak in Amerongen te zien
Bezoek onze webshop
Onze huidige online collectie van 500+ antieke en vintage haardplaten
Onze montagebeugels om de haardplaat aan de muur te bevestigen
Meer weten
Ter inspiratie: tientallen gerealiseerde projecten met haardplaten
Welke maat haardplaat past in mijn open haard?
Hoe bevestig ik een haardplaat?
Tips voor het het gebruik van een haardplaat
De geschiedenis van de haardplaat in vogelvlucht
Wat te doen met een scheur in een haardplaat?
Hoe zorg ik dat mijn haard warm stookt?
Hoe decoreer ik mijn open haard?